Ο Όσκαρ Ουάιλντ και η επιρροή του ελληνικού μύθου, της ποίησης και της λογοτεχνίας

Published by Hellenic Moon on

Oscar Wilde

Σήμερα είναι τα γενέθλια του Όσκαρ Ουάιλντ (1854-1900), μιας από τις πιο διάσημες λογοτεχνικές προσωπικότητες του τέλους του 19ου αιώνα, ο οποίος είναι περισσότερο γνωστός για το πνεύμα, την επιδεικτικότητα και τη βαθιά συμβολή του στη λογοτεχνία, ιδιαίτερα μέσω έργων όπως Η εικόνα του Dorian Gray, Η σημασία του να είσαι σοβαρός και De Profundis. Ωστόσο, κάτω από τη λαμπερή επιφάνεια των αφορισμών του και του λαμπερού κοινωνικού σχολιασμού του βρίσκεται ένα βαθύ πηγάδι κλασικής έμπνευσης, ιδιαίτερα από την ελληνική μυθολογία, την ποίηση και τη λογοτεχνία. Η εκπαίδευση, το καλλιτεχνικό όραμα και η προσωπική φιλοσοφία του Ουάιλντ διαμορφώθηκαν σε σημαντικό βαθμό από τον αρχαίο κόσμο, ειδικά από τα ιδανικά και τις καλλιτεχνικές παραδόσεις της αρχαίας Ελλάδας.

Ο Όσκαρ Ουάιλντ και ο εξωφρενικός τρόπος ζωής του

Η κλασική παιδεία του Όσκαρ Ουάιλντ και η ελληνική επιρροή

Γεννημένος στο Δουβλίνο το 1854, ο Όσκαρ Ουάιλντ έλαβε κλασική παιδεία που αποτέλεσε το θεμέλιο της δια βίου εκτίμησής του για τον ελληνικό πολιτισμό. Η μητέρα του, Λαίδη Τζέιν Ουάιλντ, ήταν εξέχουσα συγγραφέας και εθνικίστρια που καλλιέργησε ένα πνευματικά διεγερτικό νοικοκυριό, ενώ ο πατέρας του, Σερ Γουίλιαμ Ουάιλντ, ήταν ένας καταξιωμένος χειρουργός και αρχαιολόγος. Η εκπαίδευση του Wilde συνεχίστηκε στο Trinity College του Δουβλίνου, όπου αρίστευσε στις κλασικές σπουδές, κερδίζοντας το Berkeley Gold Medal for Greek, την υψηλότερη ακαδημαϊκή τιμή του πανεπιστημίου.

Το εξαιρετικό ταλέντο του Όσκαρ Ουάιλντ στις κλασικές γλώσσες του χάρισε υποτροφία στο Magdalen College της Οξφόρδης, όπου σπούδασε από το 1874 έως το 1878. Στην Οξφόρδη, ο Ουάιλντ τέθηκε υπό την κηδεμονία πολλών διακεκριμένων κλασικιστών, συμπεριλαμβανομένων των John Ruskin και Walter Pater, οι οποίοι τον εισήγαγαν στα ιδανικά του αισθητισμού. Ήταν εδώ που ο Ουάιλντ εκτέθηκε για πρώτη φορά στις αισθητικές θεωρίες που θα διαμόρφωναν την κοσμοθεωρία του, ιδιαίτερα στην ιδέα της «τέχνης για χάρη της τέχνης», η οποία βρήκε γόνιμο έδαφος στους πολιτισμούς της αρχαίας Ελλάδας που είχαν εμμονή με την ομορφιά.

Η ελληνική λογοτεχνία ήταν κεντρική στο πρόγραμμα σπουδών του Όσκαρ Ουάιλντ στην Οξφόρδη και οι μελέτες του για συγγραφείς όπως ο Όμηρος, ο Σοφοκλής και ο Πλάτωνας επηρέασαν τα μεταγενέστερα έργα του. Ανέπτυξε ιδιαίτερο θαυμασμό για την κομψότητα της ελληνικής ποίησης, την ηθική πολυπλοκότητα των ελληνικών τραγωδιών και το φιλοσοφικό βάθος των πλατωνικών διαλόγων. Αυτά τα κείμενα είχαν βαθιά απήχηση στον Ουάιλντ, ο οποίος είδε σε αυτά ένα καλλιτεχνικό όραμα που εξυμνούσε την ομορφιά, την τραγωδία και την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης.

Ελληνισμός και Αισθητισμός

Ο εναγκαλισμός του αισθητισμού από τον Όσκαρ Ουάιλντ, ένα κίνημα που έδινε έμφαση στην επιδίωξη της ομορφιάς και της τέχνης πάνω από ηθικές ή κοινωνικές ανησυχίες, επηρεάστηκε βαθιά από τα κλασικά ιδεώδη της αρχαίας Ελλάδας. Η ελληνική κοσμοθεωρία, ειδικά όπως διατυπώθηκε από τους αρχαίους Αθηναίους, εκτιμούσε την ομορφιά και την τελειότητα τόσο στη φυσική μορφή όσο και στην πνευματική έκφραση. Αυτή η γιορτή της ομορφιάς από μόνη της, που συχνά αποκαλείται ελληνισμός, διαπέρασε την καλλιτεχνική φιλοσοφία του Ουάιλντ.

Κατά την άποψη του Ουάιλντ, οι Έλληνες αποτελούσαν την επιτομή των υψηλότερων καλλιτεχνικών και φιλοσοφικών επιτευγμάτων της ανθρωπότητας. Σε μια διάλεξη του 1877 με τίτλο Η Αγγλική Αναγέννηση της Τέχνης, ο Ουάιλντ μίλησε με θαυμασμό για τους αρχαίους Έλληνες, τονίζοντας τον βαθύ σεβασμό τους για την τέχνη και την ομορφιά ως απαραίτητες για μια ζωή με νόημα. Τόνισε την ελληνική έμφαση στη μορφή, τη συμμετρία και την αναλογία τόσο στη γλυπτική όσο και στην ποίηση, σημειώνοντας πώς αυτές οι αξίες ξεπέρασαν την απλή διακόσμηση και διείσδυσαν στον ίδιο τον ιστό της ελληνικής σκέψης και κοινωνίας.

Αυτός ο αισθητικός ελληνισμός ήταν θεμελιώδες μέρος του λογοτεχνικού οράματος του Ουάιλντ. Τα έργα του συχνά απηχούν τον ελληνικό σεβασμό για την ομορφιά και τον τραγικό ηρωισμό που συχνά τη συνοδεύει. Το διάσημο απόφθεγμα του Ουάιλντ, «Όλη η τέχνη είναι εντελώς άχρηστη», συμπυκνώνει το ελληνικό ιδεώδες ότι η τέχνη δεν υπάρχει για πρακτικούς σκοπούς, αλλά για την εγγενή ομορφιά της και τη χαρά που φέρνει τόσο στον δημιουργό όσο και στον παρατηρητή. Όπως οι Έλληνες ποιητές και γλύπτες που φιλοτέχνησαν τα έργα τους για την απόλυτη ευχαρίστηση της καλλιτεχνικής έκφρασης, ο Ουάιλντ πίστευε ότι η ομορφιά ήταν η δική της δικαίωση.

Η ελληνική μυθολογία στα έργα του Όσκαρ Ουάιλντ

Η ελληνική μυθολογία παρείχε στον Όσκαρ Ουάιλντ μια πλούσια πηγή έμπνευσης, διαμορφώνοντας όχι μόνο τα θέματα των έργων του αλλά και την κατανόησή του για τον χαρακτήρα και την ηθική. Οι αρχαίοι μύθοι δεν ήταν απλώς ιστορίες για τον Ουάιλντ. Ήταν βαθιές αλληγορίες που μετέφεραν καθολικές αλήθειες για την ανθρώπινη φύση, την επιθυμία και τη μοίρα.

Η εικόνα του Dorian Gray

Η εικόνα του Dorian Gray Περίληψη βιβλίου

Ίσως το πιο διάσημο παράδειγμα ελληνικής επιρροής στη γραφή του Ουάιλντ είναι το μοναδικό του μυθιστόρημα, Η εικόνα του Dorian Gray (1890). Η ιστορία του Dorian Gray – ενός νεαρού άνδρα που παραμένει εξωτερικά νεανικός και όμορφος, ενώ ένα πορτρέτο του γερνάει και φθείρεται – απηχεί τα θέματα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, ιδιαίτερα την ιστορία του Νάρκισσου. Στον ελληνικό μύθο, ο Νάρκισσος είναι ένας όμορφος νεαρός που ερωτεύεται τη δική του αντανάκλαση, οδηγώντας τελικά στην καταστροφή του. Ομοίως, ο Dorian Gray γοητεύεται από τη δική του ομορφιά και η επιδίωξή του για αισθητική τελειότητα οδηγεί στην ηθική κατάπτωση και πτώση του.

Ο Όσκαρ Ουάιλντ, ωστόσο, περιπλέκει τον μύθο του Νάρκισσου στην Εικόνα του Ντόριαν Γκρέι. Ενώ ο Νάρκισσος καταστρέφεται από τη ματαιοδοξία του, η πτώση του Ντόριαν είναι πιο λεπτή και ύπουλη. Ο Ουάιλντ εξερευνά την ιδέα της ηθικής διαφθοράς που κρύβεται κάτω από την επιφάνεια της ομορφιάς, αντανακλώντας μια πιο σκοτεινή άποψη του αισθητισμού. Το μυθιστόρημα αμφισβητεί το ελληνικό ιδεώδες της ομορφιάς ως πηγής αρετής, προτείνοντας αντ’ αυτού ότι ο ανεξέλεγκτος αισθητισμός μπορεί να οδηγήσει σε παρακμή και ηθική παρακμή.

Ο Dorian Gray επικαλείται επίσης τον μύθο του Faust, του λόγιου που πουλάει την ψυχή του στον διάβολο με αντάλλαγμα τη γνώση και τη δύναμη, μια ιστορία με παραλληλισμούς με ελληνικές μυθολογικές φιγούρες που υφίστανται τις συνέπειες της ύβρεώς τους. Η συμφωνία του Ντόριαν να διατηρήσει τη νεότητά του με τίμημα την ψυχή του αντικατοπτρίζει την τραγική μοίρα μορφών όπως ο Προμηθέας ή ο Ίκαρος, που τόλμησαν να αψηφήσουν τη φυσική τάξη και τιμωρήθηκαν για την αλαζονεία τους.

Η εικόνα του Dorian Gray μόλις πρόσφατα κέρδισε 2 βραβεία Olivier για τη θεατρική της παράσταση στο Λονδίνο. Διαβάστε την παλιά μας ανάρτηση ιστολογίου σχετικά με την θεατρική παραγωγή The Picture of Dorian Gray για περισσότερα σχετικά με αυτό.

Ο μύθος του Νάρκισσου και της Ηχούς

Τα θεατρικά έργα του Όσκαρ Ουάιλντ και η ελληνική τραγωδία

Τα έργα του Ουάιλντ, ιδιαίτερα η Σαλώμη (1893), αντλούν επίσης θέματα από την ελληνική τραγωδία. Αν και η Σαλώμη διαδραματίζεται στο βιβλικό πλαίσιο της αυλής του βασιλιά Ηρώδη, η δομή και τα θέματα του έργου θυμίζουν ελληνικές τραγωδίες όπως αυτές του Σοφοκλή ή του Ευριπίδη. Η Σαλώμη, ο ομώνυμος χαρακτήρας, είναι μια τραγική ηρωίδα που οδηγείται από εμμονική επιθυμία, όπως οι γυναίκες της ελληνικής τραγωδίας – σκεφτείτε τη Μήδεια, η οποία αναλώνεται ομοίως από πάθος και εκδίκηση.

Ο χαρακτήρας της Σαλώμης, με τον μοιραίο συνδυασμό ομορφιάς και καταστροφικότητας, θυμίζει τη μορφή της Ωραίας Ελένης, της οποίας η ομορφιά λέγεται ότι καθέλκυσε χίλια πλοία και προκάλεσε την καταστροφή της Τροίας. Ο Ουάιλντ απεικονίζει τη Σαλώμη ως ενσάρκωση της μοιραίας ομορφιάς, ένα μοτίβο που απηχεί βαθιά τις ελληνικές μυθολογικές παραδόσεις, όπου η ομορφιά συχνά συνοδεύεται από κίνδυνο και θάνατο.

Επιπλέον, η χρήση της τραγικής ειρωνείας από τον Ουάιλντ στη Σαλώμη – όπου το κοινό γνωρίζει την επικείμενη καταστροφή που οι χαρακτήρες φαίνεται να αγνοούν – ευθυγραμμίζει περαιτέρω το έργο με την ελληνική τραγωδία. Η ένταση μεταξύ μοίρας και ελεύθερης βούλησης, ένα κεντρικό θέμα σε ελληνικές τραγωδίες όπως ο Οιδίπους Τύραννος, διαπερνά επίσης τη Σαλώμη. Παρά τη φαινομενική ελεύθερη βούλησή τους, οι χαρακτήρες του Wilde παγιδεύονται από τις επιθυμίες τους και είναι καταδικασμένοι να υποστούν τις συνέπειες των επιλογών τους.

Πλατωνική φιλοσοφία και ιδεαλισμός του Ουάιλντ

Μια άλλη σημαντική επιρροή στη σκέψη του Όσκαρ Ουάιλντ ήταν η φιλοσοφία του Πλάτωνα, του οποίου τα έργα μελέτησε εκτενώς κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Οξφόρδη. Οι ιδέες του Πλάτωνα για την ομορφιά, την αγάπη και τη φύση της πραγματικότητας είχαν βαθύ αντίκτυπο στη φιλοσοφική προοπτική του ίδιου του Ουάιλντ, ιδιαίτερα στην πίστη του στη μεταμορφωτική δύναμη της τέχνης και στην ιδέα ότι η αληθινή ομορφιά είναι αιώνια και αμετάβλητη.

Ο Ουάιλντ ελκύστηκε ιδιαίτερα από την αντίληψη του Πλάτωνα για τις «Μορφές», ειδικά τη Μορφή της Ομορφιάς, η οποία είναι το τέλειο και αμετάβλητο ιδανικό που όλα τα όμορφα πράγματα στον φυσικό κόσμο προσπαθούν να μιμηθούν. Στο δοκίμιό του The Critic as Artist (1891), ο Ουάιλντ διατυπώνει ένα όραμα τέχνης και ομορφιάς που είναι βαθιά χρεωμένο στην πλατωνική σκέψη. Υποστηρίζει ότι η τέχνη μας επιτρέπει να δούμε αιώνιες αλήθειες, όπως οι Μορφές του Πλάτωνα, και ότι η υψηλότερη μορφή κριτικής είναι η ίδια μια τέχνη, καθώς μας φέρνει πιο κοντά στην κατανόηση αυτών των καθολικών ιδανικών.

Η πλατωνική αγάπη, ή η ιδέα της αγάπης ως πνευματικής και πνευματικής σύνδεσης που υπερβαίνει τη σωματική επιθυμία, έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο στην προσωπική ζωή του Ουάιλντ και στα λογοτεχνικά του έργα. Οι σχέσεις του με τους νέους άνδρες, ιδιαίτερα η αγάπη του για τον Λόρδο Άλφρεντ Ντάγκλας, διαμορφώθηκαν από αυτό το πλατωνικό ιδεώδες, αν και περιπλέκονταν από τους κοινωνικούς και νομικούς περιορισμούς της βικτωριανής Αγγλίας. Η εξερεύνηση της αγάπης από τον Ουάιλντ στα έργα του συχνά αντανακλά αυτή την ένταση μεταξύ της εξιδανικευμένης, πνευματικής αγάπης της φιλοσοφίας του Πλάτωνα και των πιο γήινων, αισθησιακών επιθυμιών που βίωσε ο ίδιος ο Ουάιλντ.

Ο προσωπικός μύθος του Όσκαρ Ουάιλντ

Εκτός από την αξιοποίηση της ελληνικής μυθολογίας στα έργα του, ο Όσκαρ Ουάιλντ ασχολήθηκε επίσης με ένα είδος προσωπικής μυθοπλασίας, δημιουργώντας τη δική του δημόσια περσόνα κατ’ εικόνα του κλασικού αισθητικού. Όπως και οι Έλληνες φιλόσοφοι και καλλιτέχνες που θαύμαζε, ο Ουάιλντ έβλεπε τη ζωή του ως έργο τέχνης, κάτι που έπρεπε να διαμορφωθεί και να τελειοποιηθεί σύμφωνα με τις αισθητικές αρχές. Το φανταχτερό ντύσιμό του, η πνευματώδης συνομιλία και η προσεκτικά καλλιεργημένη εικόνα του ήταν όλα μέρος αυτού του προσωπικού μύθου, ο οποίος τον ευθυγράμμισε με το ελληνικό ιδεώδες του καλού καγάθου – του όμορφου και καλού ανθρώπου.

Η ζωή του Όσκαρ Ουάιλντ, σαν ελληνική τραγωδία, κατέληξε σε πτώση. Η φυλάκισή του για «βαριά απρέπεια» το 1895 σηματοδότησε το τέλος της δημόσιας σταδιοδρομίας του και την αρχή της εξορίας και των βασάνων του. Στο μεταθανάτια δημοσιευμένο έργο του De Profundis (1905), γραμμένο κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του, ο Ουάιλντ αναλογίζεται την τραγική του μοίρα με τη σοφία μιας μορφής από τον ελληνικό μύθο, αναγνωρίζοντας τον ρόλο της ύβρεως στην πτώση του και βρίσκοντας ένα είδος λύτρωσης στα βάσανά του, όπως οι τραγικοί ήρωες της αρχαίας Ελλάδας.

Η γοητεία του Όσκαρ Ουάιλντ με την ελληνική μυθολογία, ποίηση και λογοτεχνία ήταν ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό του καλλιτεχνικού του οράματος. Από την πρώιμη εκπαίδευσή του στους κλασικούς έως τα μεταγενέστερα έργα μυθοπλασίας και δράματος, ο Ουάιλντ άντλησε από τα θέματα, τους χαρακτήρες και τις φιλοσοφικές ιδέες της αρχαίας Ελλάδας για να ενημερώσει την κατανόησή του για την ομορφιά, την ηθική και την ανθρώπινη φύση. Είτε μέσα από τον επαναπροσδιορισμό μυθολογικών μορφών όπως ο Νάρκισσος και η Ωραία Ελένη, είτε μέσω της εξερεύνησης της πλατωνικής φιλοσοφίας, είτε μέσω του ενστερνισμού των αισθητικών ιδεωδών του ελληνισμού, το έργο του Ουάιλντ παραμένει βαθιά ριζωμένο στην κλασική παράδοση. Με πολλούς τρόπους, ο Ουάιλντ είδε τον εαυτό του ως έναν σύγχρονο Έλληνα καλλιτέχνη, δημιουργώντας έργα ομορφιάς που ξεπερνούσαν τις εγκόσμιες ανησυχίες της εποχής του και μιλούσαν για τις αιώνιες αλήθειες της ανθρώπινης κατάστασης.

Για να μάθετε περισσότερα για τον Oscar Wilde, μπορείτε να απολαύσετε αυτόν τον ιστότοπο για τα έργα του.


Discover more from Hellenic Moon

Subscribe to get the latest posts sent to your email.

Discover more from Hellenic Moon

Subscribe now to keep reading and get access to the full archive.

Continue reading