Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας, Παρμενίδης και Mr. Robot
Σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας, θα μιλήσουμε για τον Mr. Robot, την τηλεοπτική σειρά με πρωταγωνιστή τον Rami Malek που έχει πολλές σημαντικές και όχι τόσο προφανείς φιλοσοφικές υποπλοκές στην παράσταση. Σε περίπτωση που δεν είστε εξοικειωμένοι με τον Mr. Robot, είναι μια παράσταση που εμπνεύστηκε εν μέρει από το Fight Club και είναι μια μεγάλη παράσταση που θα συνιστούσαμε. Απλώς να γνωρίζετε ότι ο Mr. Robot είναι γνωστό ότι επιβραδύνει λίγο στη σεζόν 2, γεγονός που προκάλεσε πολλούς ανθρώπους να συντονιστούν. Αλλά αν συνεχίσετε σε αυτό, παίρνει ξανά και συνεχίζει να είναι μια μεγάλη, μοναδική τηλεοπτική εμπειρία.
Υπάρχει μια σκηνή στο επεισόδιο 5, σεζόν 4 του Mr. Robot (που ονομάζεται “Method Not Allowed”) που διαθέτει ένα κτίριο με μια πινακίδα έξω που λέει The Parmenides. Αργότερα στο επεισόδιο, ο Elliot (Rami Malek) και η αδερφή του κυνηγιούνται από φρουρούς ασφαλείας που φορούν πουκάμισα με το λογότυπο του Παρμενίδη. Ο Παρμενίδης είναι ένας διάσημος Έλληνας φιλόσοφος, γνωστός ως ο πατέρας της μεταφυσικής.
Αν έχετε δει τον Mr. Robot πριν, ή τουλάχιστον είστε εξοικειωμένοι με την πλοκή, θα συνειδητοποιήσετε ότι αυτή η αναφορά στον Έλληνα φιλόσοφο Παρμενίδη είναι κάτι περισσότερο από μια τυχαία σύμπτωση. Είναι εκεί επειδή ο Παρμενίδης αμφισβητεί τη φύση του τι είναι πραγματικό, και τόσα πολλά πράγματα στο Mr. Robot δεν είναι καθόλου αυτό που φαίνεται να είναι. Το Mr. Robot είναι μια παράσταση με τόσα πολλά επίπεδα, που μπορείτε να την ξαναδείτε πολλές φορές και κάθε φορά θα ανακαλύπτετε όλο και περισσότερα στρώματα που δεν είχατε παρατηρήσει προηγουμένως.
Η φιλοσοφική έννοια του Παρμενίδη στο Mr. Robot
Η τηλεοπτική σειρά Mr. Robot είναι γνωστή για τις βαθιές φιλοσοφικές αποχρώσεις της, συνδυάζοντας θέματα ταυτότητας, πραγματικότητας και τεχνολογίας στην αφήγησή της. Ανάμεσα στις πολλές στιγμές που προκαλούν σκέψη, ξεχωρίζει μία για την άμεση φιλοσοφική αναφορά της: την επίκληση του Παρμενίδη. Οι ιδέες αυτού του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου φωτίζουν τα κεντρικά θέματα της παράστασης, προσφέροντας στους θεατές έναν φακό για να κατανοήσουν καλύτερα τον πρωταγωνιστή της, Elliot Alderson, και το ταξίδι του.
Ποιος ήταν ο Παρμενίδης;
Ο Παρμενίδης (5ος αιώνας π.Χ.) είναι ένας από τους προσωκρατικούς φιλοσόφους του οποίου οι ιδέες διαμόρφωσαν θεμελιωδώς τη δυτική φιλοσοφία. Είναι περισσότερο γνωστός για το μεταφυσικό του ποίημα, On Nature, το οποίο θέτει μια έντονη διχοτόμηση μεταξύ του Δρόμου της Αλήθειας και του Δρόμου της Γνώμης. Κατά την άποψη του Παρμενίδη, η πραγματικότητα είναι αμετάβλητη, αιώνια και αδιαίρετη – αυτό που ονομάζει Είναι. Η αλλαγή, η κίνηση και ο πλουραλισμός, που φαίνονται εμφανή στις αισθήσεις μας, είναι απλές ψευδαισθήσεις.
Για τον Παρμενίδη, η αλήθεια είναι προσβάσιμη μόνο μέσω της λογικής, όχι μέσω της αντίληψης. Οι ιδέες του αμφισβητούν την ίδια την έννοια της «πραγματικότητας», προτρέποντας σε επανεκτίμηση αυτού που θεωρούμε πραγματικό έναντι απατηλού.
Παρμενίδης και Mr. Robot
Στο Mr. Robot, ο χαρακτήρας Elliot Alderson παλεύει με στρώματα πραγματικότητας και ταυτότητας, συχνά αμφισβητώντας τι είναι πραγματικό και τι είναι κατασκευασμένο. Η διασχιστική διαταραχή ταυτότητας (DID) και ο περίπλοκος ιστός εξαπάτησης γύρω του απηχούν τη φιλοσοφία του Παρμενίδη: τη διάκριση μεταξύ εμφάνισης και αλήθειας.
Ο Mr. Robot επικαλείται ρητά τον Παρμενίδη, προσκαλώντας τους θεατές να δουν την εμπειρία του Elliot ως ένα ταξίδι στον Δρόμο της Αλήθειας του φιλοσόφου. Η σκηνή δίνει έμφαση σε θέματα ενότητας, μονιμότητας και απατηλής φύσης του κόσμου που αντιλαμβάνεται ο Έλιοτ.
Τα φιλοσοφικά στρώματα του Mr. Robot
- Η ψευδαίσθηση της αλλαγής
Ο κόσμος του Έλιοτ είναι ένας κόσμος συνεχούς ροής: μεταβαλλόμενη πίστη, απροσδόκητες ανατροπές και αποκαλύψεις για τον εαυτό του και τους άλλους. Ωστόσο, η φιλοσοφία του Παρμενίδη αμφισβητεί αυτό το φαινομενικό χάος. Για τον Παρμενίδη, η αλλαγή είναι αδύνατη. Μόνο το Ον υπάρχει πραγματικά. Αυτό ευθυγραμμίζεται με την πρόταση της σειράς ότι οι κατακερματισμένες ταυτότητες του Έλιοτ δεν είναι πολλαπλοί εαυτοί, αλλά πτυχές μιας μοναδικής αλήθειας – του βασικού εαυτού του, ο οποίος παραμένει σταθερός παρά τις εσωτερικές του διαιρέσεις. - Αντίληψη εναντίον Λογικής
Ο Παρμενίδης διέκρινε μεταξύ των αναξιόπιστων αισθήσεων και του λογικού νου. Ομοίως, η αντίληψη του Έλιοτ είναι συχνά παραπλανητική, χειραγωγούμενη τόσο από εξωτερικές δυνάμεις όσο και από το ίδιο του το μυαλό. Το ταξίδι του αντικατοπτρίζει τη φιλοσοφική επιδίωξη της απογύμνωσης των ψευδαισθήσεων για την αποκάλυψη μιας βαθύτερης, αμετάβλητης αλήθειας. Στο πλαίσιο της παράστασης, αυτή η αλήθεια δεν αφορά μόνο την αποκάλυψη της κοινωνικής διαφθοράς, αλλά και την κατανόηση της δικής του ταυτότητας. - Ενότητα της ύπαρξης
Το Είναι του Παρμενίδη είναι αδιαίρετο και ενοποιημένο, σε πλήρη αντίθεση με τον κατακερματισμό που βιώνει ο Έλιοτ. Ο αγώνας του να συμφιλιώσει την ταυτότητά του – ο Έλιοτ ο χάκερ, ο Έλιοτ ο εκδικητής και ο Έλιοτ ο αδελφός – αντανακλά μια βαθύτερη λαχτάρα για ολότητα. Η επίκληση του Παρμενίδη υπογραμμίζει την ιδέα ότι ο κατακερματισμένος κόσμος του Έλιοτ μπορεί να είναι μια ψευδαίσθηση που καλύπτει μια ενοποιημένη πραγματικότητα.
Οι ευρύτερες επιπτώσεις της σκηνής του Παρμενίδη
Η αναφορά στον Παρμενίδη χρησιμεύει επίσης ως μετα-σχόλιο για τον ίδιο τον Mr. Robot. Η σειρά συχνά θολώνει τη γραμμή μεταξύ του τι είναι πραγματικό μέσα στην αφήγησή της και τι είναι μέρος της υποκειμενικής εμπειρίας του Έλιοτ. Επικαλούμενη έναν φιλόσοφο που αρνείται την πραγματικότητα της αλλαγής και του πλουραλισμού, η παράσταση προκαλεί τους θεατές να αμφισβητήσουν τις υποθέσεις τους σχετικά με τη φύση της ιστορίας της – και τη δική τους πραγματικότητα.
Το φιλοσοφικό υπόβαθρο του Παρμενίδη στο Mr. Robot παρουσιάζεται κυρίως στο επεισόδιο με τίτλο “405 Method Not Allowed” (Season 4, Episode 5). Η παρουσία του «Parmenides Security», το όνομα του οποίου παραπέμπει στον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο, προσκαλεί σε μια βαθύτερη εξερεύνηση των θεμάτων που είναι κεντρικά στη φιλοσοφία του Παρμενίδη και τη συνάφειά τους με την αφήγηση της σειράς.
Ο Παρμενίδης είναι περισσότερο γνωστός για τον ισχυρισμό του ότι η πραγματικότητα είναι μοναδική, αμετάβλητη και αιώνια. Το ποίημά του On Nature αμφισβητεί την έννοια της αλλαγής και της πολλαπλότητας, θέτοντας αντ’ αυτού ότι μόνο το «είναι» είναι πραγματικό και κάθε αντίληψη της διαφοράς ή του μετασχηματισμού είναι απατηλή. Αυτή η προοπτική ευθυγραμμίζεται με τις εσωτερικές συγκρούσεις που αντιμετωπίζει ο πρωταγωνιστής, Elliot Alderson, και την εξερεύνηση της υποκειμενικής πραγματικότητας, της ταυτότητας και της φύσης της αλήθειας από την παράσταση.
Στο “405 Method Not Allowed”, το σχεδόν σιωπηλό επεισόδιο δίνει έμφαση στην υπαρξιακή ακινησία και ενδοσκόπηση. Ο τίτλος και η ατμόσφαιρα παραπέμπουν στη φιλοσοφία του Παρμενίδη, υποδηλώνοντας ότι οι πράξεις – ή η απουσία τους – αντικατοπτρίζουν βαθύτερες αλήθειες για την κατακερματισμένη ταυτότητα του Έλιοτ και τις προσπάθειές του να συμφιλιώσει διαφορετικές πτυχές της ψυχής του. Οι αγώνες του Έλιοτ να ξεμπερδέψει την ψευδαίσθηση από την πραγματικότητα απηχούν το επιχείρημα του Παρμενίδη ότι οι αισθήσεις μας μας εξαπατούν, συσκοτίζοντας την ενοποιημένη «αλήθεια».
Η ενσωμάτωση του Παρμενίδη ως συμβολικού στοιχείου στο επεισόδιο ενισχύει τα κυρίαρχα θέματα της πραγματικότητας και της αντίληψης του Mr. Robot. Η παράσταση προκαλεί συνεχώς τους θεατές να αναρωτηθούν τι είναι πραγματικό, αντικατοπτρίζοντας το φιλοσοφικό ταξίδι του Παρμενίδη. Η πάλη του Έλιοτ με το alter ego του, τον κύριο Ρομπότ, και τα στρώματα χειραγώγησης μέσα στην αφήγηση παραλληλίζονται περαιτέρω με την απόρριψη της πολλαπλότητας από τον Παρμενίδη ως απλή ψευδαίσθηση.
Η χρήση του Παρμενίδη υπογραμμίζει την πνευματική φιλοδοξία της παράστασης, προσφέροντας έναν μεταφυσικό φακό μέσα από τον οποίο οι θεατές μπορούν να ερμηνεύσουν τα υπαρξιακά διλήμματα των χαρακτήρων της. Με την ενσωμάτωση τέτοιων αναφορών, ο Mr. Robot όχι μόνο εμβαθύνει τη φιλοσοφική του απήχηση, αλλά και προσκαλεί το κοινό να εμπλακεί στη διαχρονική αναζήτηση για την κατανόηση της φύσης της ύπαρξης.
Το ταξίδι του Έλιοτ
Η σκηνή με τον Παρμενίδη στον Κύριο Ρομπότ είναι κάτι περισσότερο από ένα νεύμα στην κλασική φιλοσοφία. Είναι μια κομβική στιγμή που συμπυκνώνει την εξερεύνηση της αλήθειας, της αντίληψης και της ταυτότητας της παράστασης. Ακριβώς όπως ο Παρμενίδης προσπάθησε να αποκαλύψει την αμετάβλητη ουσία κάτω από τον απατηλό κόσμο των εμφανίσεων, το ταξίδι του Έλιοτ είναι ένα ξεφλούδισμα στρωμάτων εξαπάτησης για να αντιμετωπίσει μια μοναδική, ανυποχώρητη αλήθεια – για την κοινωνία, τις σχέσεις του και τον εαυτό του. Με αυτόν τον τρόπο, η σειρά μας καλεί να αναλογιστούμε τη φύση της πραγματικότητας και τις ψευδαισθήσεις που δεχόμαστε ως μέρος της δικής μας ζωής.
Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τη φιλοσοφία, επισκεφθείτε την παλιά μας ανάρτηση ιστολογίου για την ελληνική φιλοσοφία.
Περισσότερα για τον Παρμενίδη
Ο Παρμενίδης της Ελέας θεωρείται ο ιδρυτής της μεταφυσικής και εισήγαγε έναν ριζοσπαστικό και συστηματικό τρόπο σκέψης για την ύπαρξη και την πραγματικότητα. Ήταν η κεντρική φιγούρα της Ελεατικής Σχολής, η οποία τόνιζε την ενότητα και το αμετάβλητο της ύπαρξης.
Η σημαντικότερη φιλοσοφική συμβολή του Παρμενίδη προέρχεται από το ποίημά του, Περί φύσεως. Στο ποίημα αυτό, γραμμένο σε εξάμετρο στίχο, παρουσιάζει δύο διακριτούς τρόπους έρευνας: τον δρόμο της αλήθειας και τον δρόμο της γνώμης (δόξα). Ο δρόμος της αλήθειας περιγράφει τι είναι πραγματικό και αιώνιο, ενώ ο δρόμος της γνώμης ασχολείται με τις απατηλές αντιλήψεις του καθημερινού κόσμου.
Με τον τρόπο της αλήθειας, ο Παρμενίδης υποστηρίζει ότι «αυτό που είναι, είναι» και «αυτό που δεν είναι, δεν είναι». Αυτή η δήλωση συμπυκνώνει την πίστη του στην αναγκαιότητα και το αμετάβλητο της ύπαρξης. Για τον Παρμενίδη, η πραγματικότητα είναι μια ενιαία, αμετάβλητη, αιώνια και αδιαίρετη οντότητα. Η αλλαγή, η κίνηση και η πολλαπλότητα – που γίνονται αντιληπτές μέσω των αισθήσεων – είναι ψευδαισθήσεις. Το να πούμε ότι κάτι έρχεται σε ύπαρξη ή παύει να υπάρχει συνεπάγεται μια μετάβαση από το «τι δεν είναι» στο «τι είναι», κάτι που είναι λογικά αδύνατο στο πλαίσιο του. Έτσι, μόνο αυτό που υπάρχει μπορεί να θεωρηθεί ή να μιλήσει, και αυτή η ύπαρξη είναι διαχρονική και ομοιογενής.
Αντίθετα, ο τρόπος γνώμης αντιπροσωπεύει τις ανθρώπινες πεποιθήσεις που βασίζονται σε αισθητηριακές εμπειρίες. Ο Παρμενίδης τις απορρίπτει ως αναξιόπιστες και παραπλανητικές. Ασκεί κριτική σε κοινές υποθέσεις για τον κόσμο, όπως η πίστη στον πλουραλισμό, το πέρασμα του χρόνου και η πραγματικότητα της αλλαγής. Με αυτόν τον τρόπο, ο Παρμενίδης αμφισβητεί όχι μόνο τις προσωκρατικές κοσμολογίες, οι οποίες βασίζονταν στη δυναμική αλληλεπίδραση των φυσικών στοιχείων, αλλά και τα θεμέλια της εμπειρικής παρατήρησης.
Η φιλοσοφία του Παρμενίδη έθεσε τις βάσεις για μεταγενέστερες μεταφυσικές και λογικές έρευνες. Η επιμονή του στην ενότητα και το αμετάβλητο του να είσαι επηρέασε μορφές όπως ο Πλάτωνας, ο οποίος πάλεψε να συμφιλιώσει το βασίλειο των αιώνιων μορφών με τη ροή του φυσικού κόσμου. Ο Αριστοτέλης, επίσης, ασχολήθηκε με την παρμενίδεια σκέψη για την ανάπτυξη της έννοιας της δυνατότητας και της πραγματικότητας.
Παρά τις αφηρημένες και προκλητικές ιδέες του, το έργο του Παρμενίδη παραμένει θεμελιώδες. Η εξερεύνηση των ορίων της σκέψης και της γλώσσας συνεχίζει να αντηχεί σε φιλοσοφικές συζητήσεις σχετικά με τη φύση της πραγματικότητας, της αλήθειας και της ύπαρξης. Επιμένοντας ότι η λογική διέπει αυτό που μπορεί να ειπωθεί ή να σκεφτεί, ο Παρμενίδης καθιέρωσε μια παράδοση αυστηρής συλλογιστικής που συνεχίζει να διαμορφώνει τη δυτική φιλοσοφία.
Discover more from Hellenic Moon
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
