8 Σεπτεμβρίου : Ημέρα του Ηθοποιού & Θέσπις

Την Ημέρα του Ηθοποιού θυμόμαστε τον Θέσπι, τον πρώτο ηθοποιό (συχνά αποκαλούμενο πατέρα του δράματος). Το θέατρο στην αρχαία Ελλάδα ήταν μια μορφή τέχνης που τιμούσαν και απολάμβαναν οι Έλληνες. Ήταν ένας τρόπος να εκφράσουν τον πολιτισμό, τη θρησκεία και την πολιτική τους και ήταν στενά συνδεδεμένος με τη λατρεία του Διονύσου, του θεού του κρασιού, της γονιμότητας και της έκστασης. Το θέατρο ήταν ένας τρόπος να γιορτάσουμε τη δύναμη του Διονύσου και να εξερευνήσουμε τα θέματα της ανθρώπινης φύσης, της κοινωνίας και του θείου. Η γέννηση του θεάτρου στην αρχαία Ελλάδα μπορεί να εντοπιστεί πίσω στον 6ο αιώνα π.Χ., όταν ένας ιερέας του Διονύσου ονόματι Θέσπις εισήγαγε ένα νέο στοιχείο που μπορεί βάσιμα να θεωρηθεί ως η γέννηση του θεάτρου. Συμμετείχε σε διάλογο με τη χορωδία και έγινε ο πρώτος ηθοποιός. Και είναι προς τιμήν του που οι ηθοποιοί ακόμα και σήμερα αναφέρονται ως Θεσπιείς.

Θέσπις : Πατέρας του Δράματος

Ο Θέσπις συχνά αποκαλούνταν ο πατέρας του δράματος και το όνομά του καταγράφηκε ως ο πρώτος που ανέβασε παράσταση στα Μεγάλα (ή Πόλη) Διονύσια το 534 π.Χ. Οι μελετητές διαφωνούν ως προς τα λιγοστά στοιχεία για τον Θέσπι και τον ρόλο του στην ανάπτυξη του ελληνικού δράματος. Σύμφωνα με τον Έλληνα ρήτορα Θεμίστιο, ο Αριστοτέλης είπε ότι η τραγωδία ήταν εξ ολοκλήρου χορωδιακή μέχρι που ο Θέσπις εισήγαγε τον πρόλογο και τις εσωτερικές ομιλίες. Αν ναι, ο Θέσπις ήταν ο πρώτος που συνύφανε το χορωδιακό τραγούδι με τους λόγους ενός ηθοποιού και ο τραγικός διάλογος άρχιζε όταν ο ηθοποιός (Θέσπις) αντάλλασσε λόγια με τον αρχηγό του χορού (χοραγός).

Ο Διθύραμβος

Η αρχαιότερη μορφή θεάτρου στην αρχαία Ελλάδα ήταν ο διθύραμβος, ένα χορωδιακό τραγούδι που εκτελούνταν από μια ομάδα ανδρών ή αγοριών ντυμένων ως σάτυροι, οι μισοί άνθρωποι, μισοί ζώα σύντροφοι του Διονύσου. Ο διθύραμβος τραγουδιόταν και χορευόταν προς τιμήν του θεού στις γιορτές του, ιδιαίτερα στα αγροτικά Διονύσια και στα Διονύσια της πόλης. Ο διθύραμβος ήταν ένα αφηγηματικό είδος μπαλάντας που έλεγε ιστορίες για τις περιπέτειες, τα βάσανα και τους θριάμβους του θεού.

Μέχρι την εποχή του Θέσπιδος, ο διθύραμβος είχε εξελιχθεί πολύ μακριά από τις λατρευτικές του ρίζες. Υπό την επίδραση του ηρωικού έπους, της δωρικής χορωδιακής λυρικής και των καινοτομιών του ποιητή Αρίωνα, είχε γίνει ένα πιο εξελιγμένο και ποικίλο είδος. Ο Θέσπις εκμεταλλεύτηκε αυτό και εισήγαγε τον πρόλογο και τις εσωτερικές ομιλίες, γεγονός που του επέτρεψε να δημιουργήσει διάλογο μεταξύ του ίδιου και του αρχηγού του χορού. Πρόσθεσε επίσης μάσκες και κοστούμια για να διαφοροποιήσει τους χαρακτήρες που έπαιξε.

Η πόλη Διονύσια

Ο Θέσπις ήταν ο πρώτος που ανέβασε τραγωδία στα Μεγάλα (ή Πόλη) Διονύσια, την πιο διάσημη γιορτή του Διονύσου στην Αθήνα. Ήταν ο εξάρχων, δηλαδή ο αρχηγός, των διθύραμβων που εκτελούνταν μέσα και γύρω από την Αττική. Ο Θέσπις συναγωνίστηκε άλλους ποιητές και κέρδισε τον πρώτο θεατρικό διαγωνισμό που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα. Λέγεται ότι έχει γράψει αρκετά θεατρικά έργα, αλλά κανένα από αυτά δεν έχει διασωθεί. Οι τίτλοι και τα αποσπάσματα που του αποδίδονται μάλλον δεν είναι αυθεντικά.

Η συμβολή του Θέσπις στο δράμα αμφισβητείται από ορισμένους μελετητές, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι δεν ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε μάσκες, κοστούμια ή διαλόγους και ότι ο ρόλος του στην ανάπτυξη του θεάτρου υπερτονίστηκε από μεταγενέστερες πηγές. Ωστόσο, το όνομά του έχει απαθανατιστεί ως ο ιδρυτής μιας νέας μορφής τέχνης που θα ανθίσει στην αρχαία Ελλάδα και πέρα από αυτήν. Ενέπνευσε πολλούς διαδόχους, όπως ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης, οι οποίοι βελτίωσαν και επέκτειναν το είδος της τραγωδίας, καθώς και τον Αριστοφάνη, ο οποίος δημιούργησε το είδος της κωμωδίας. Ο Θέσπις υπήρξε πρωτοπόρος και θρύλος, που μετέτρεψε τον διθύραμβο σε ένα δραματικό θέαμα που γοήτευσε και προκάλεσε το κοινό της εποχής του.

Το θέατρο στην αρχαία Ελλάδα θεσμοθετήθηκε ως μέρος μιας γιορτής που ονομαζόταν Διονύσια, η οποία τιμούσε τον θεό Διόνυσο. Το φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, η οποία έγινε ένας σημαντικός πολιτιστικός, πολιτικός και θρησκευτικός χώρος κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Η πόλη-κράτος της Αθήνας ήταν το κέντρο του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, όπου το θέατρο θεσμοθετήθηκε ως μέρος του φεστιβάλ. Η γιορτή γινόταν προς τιμήν του θεού Διονύσου και ήταν περίοδος μεγάλης γιορτής και γλεντιού.

Έχουμε καλύψει την ιστορία του θεάτρου και την ελληνική προέλευσή του σε άλλες αναρτήσεις ιστολογίου, οπότε ρίξτε μια ματιά στην ανάρτησή μας για το θέατρο για περισσότερα.